B-612 / Η αυτοκτονία της Ευρώπης – από τον Αδάμ Γιαννίκο

Το έτος 1327 ήταν μια συνηθισμένη χρονιά στη Μεσαιωνική Ευρώπη. Στον Νότο, στην παλιά ρωμαϊκή μητρόπολη της Προύσας, ο  Ορχάν Α’ μόλις είχε διαδεχθεί τον πατέρα του και ιδρυτή της Οθωμανικής Δυναστείας Οσμάν Α’. Στο Βορρά, ο Εδουάρδος Γ’ διαδεχόταν κι αυτός τον πατέρα του Εδουάρδο B’ στο θρόνο του Λονδίνου. Στις μέρες του πρώτου, ξεκίνησε ένας μακρύς αγώνας κατακτητικών πολέμων που άλλαξαν για πάντα τον χάρτη της Ανατολής. Στις μέρες του δεύτερου, ξεκίνησε επίσης ένας μεγάλος πόλεμος διαδοχής, που έμεινε γνωστός ως ο «Εκατονταετής Πόλεμος» και έβαλε ανεξίτηλη σφραγίδα στον χάρτη της Δύσης. Ήταν δε τέτοιο το σημάδι της που ο θεσμός του κοινοβουλίου στην Αγγλία κρατάει από τότε. Για όλους τους επόμενους αιώνες, οι δρόμοι της Ανατολής και της Δύσης συναντήθηκαν με όλους τους δυνατούς τρόπους. Στην ιστορία της Ευρώπης οι πολιτικοί χάρτες είναι πιο σημαντικοί από τους γεωγραφικούς.

Την ίδια χρονιά, ένας Φραγκισκανός μοναχός ταξιδεύει σε ένα μοναστήρι της Βόρειας Ιταλίας για να παραβρεθεί σε ένα θεολογικό debate, όπως θα το λέγαμε στις μέρες μας. Με την άφιξή του, όμως, καλείται τελικά να εξιχνιάσει την αυτοκτονία ενός νεαρού Βενεδικτίνου και μια σειρά ανεξήγητων φόνων που λαμβάνουν χώρα υπό μυστήριες συνθήκες με επίκεντρο ένα χαμένο βιβλίο του Αριστοτέλη. Ήταν αυτοκτονία ο θάνατος του Αντέλμο; Προς το τέλος της ιστορίας στο Όνομα του Ρόδου, ο Σχολαστικιστής μοναχός απευθυνόμενος στον  νεαρό προστατευόμενό του θα πει: «Δεν αμφισβήτησα την αλήθεια των σημείων, είναι το μόνο πράγμα που έχει ο άνθρωπος για να προσανατολίζεται στον κόσμο. Αυτό που δεν κατάλαβα είναι η σχέση μεταξύ των σημείων».

Το έτος 2012 δεν είναι μια συνηθισμένη χρονιά στην μοντέρνα Ευρώπη. Ή μήπως πάλι όχι; Τα σημεία των καιρών είναι ανησυχητικά και αυτό δεν είναι κάτι άγνωστο σε όσους τολμούν να διαβάζουν απαγορευμένους χάρτες. Σε πρόσφατο άρθρο τους οι New York Times κάνουν λόγο για τις αυτοκτονίες που αυξάνονται με την οικονομική κρίση. Στην ίδια εφημερίδα ο Πολ Κρουγκμαν μιλάει για την «οικονομική αυτοκτονία της Ευρώπης», κατηγορώντας τις ηγεσίες της. Στο Όνομα του Ρόδου ο δολοφόνος αποκαλύπτεται: «από αυτό το βιβλίο θα μπορούσε να γεννηθεί η νέα και καταστροφική επιδίωξη να καταστραφεί ο θάνατος με την απελευθέρωση από τον φόβο». Ποιος φοβάται στην Ευρώπη; Ο διάβολος, διαβάζουμε στο βιβλίο του Έκο, είναι η αλαζονεία του πνεύματος, η πίστη χωρίς χαμόγελο, η αλήθεια που δεν αμφισβητείται ποτέ.

Στην Ευρώπη της κρίσης, όπου ο Ολάντ διαδέχεται τον Σαρκοζύ και η Μέρκελ τον εαυτό της, το σώμα και το πνεύμα ανήκει στην αγορά, η οποία το πλάθει κατ’ εικόναν και καθ’ ομοίωσιν, η δε πράξη της αυτοκτονίας συνιστά μόνο δειλία και ασέβεια απέναντι στο αόρατο χέρι, απώλεια της πίστης απέναντι στην βούλησή του, έγκλημα απέναντι στην ιερή ζωή του καταναλωτή, οικειοποίηση δυνατοτήτων που μόνο το αόρατο χέρι της εξουσίας έχει πάνω στον άνθρωπο. «Οὐκ ἐστέ ἑαυτῶν, ἠγοράσθητε γάρ τιμῆς». Στην αγορά η αυτοκτονία ερμηνεύεται όπως στις άλλες μεγάλες θρησκείες της ιστορίας. Η σχέση των σημείων φοβίζει. Ποιος θυμάται τον χάρτη του 1327;